Aan de rand van de Lonnekerberg bij vliegveld Twenthe was het voornemen van een landeigenaar om ingrijpende grondwerkzaamheden aan zijn perceel uit te voeren. De wens was om een drainagesysteem aan te leggen op 1,5 meter diepte. Gezien de ligging van het perceel nabij vliegveld Twenthe heeft de eigenaar contact opgenomen met de veiligheidsambtenaar van de gemeente Enschede.

De gemeente heeft direct geacteerd door ECG te betrekken om het explosievenonderzoek uit te laten voeren. De klus stond onder druk, gezien het jaargetijde en de planning van de eigenaar om drainage aan te leggen, te ploegen en het land in te zaaien. Hierdoor had ECG maximaal 10 dagen de tijd om de werkzaamheden voor te bereiden, 6 hectare land te detecteren, te benaderen en eventuele aangetroffen munitieartikelen veilig te stellen.

Binnen 5 werkdagen hadden de OCE-deskundigen van ECG de klus geklaard. Doordat er gedurende een bombardement in augustus 1944 een groot aantal vliegtuigbommen terecht waren gekomen was het gebied verdacht op het aantreffen van afwerpmunitie. Dat het label ‘verdacht gebied’ niet onterecht was, bleek wel uit de vondsten. Zo is er een Amerikaanse 250 lbs brisantbom en een Franse brisantgranaat van een 60 mm mortier veiliggesteld. De vliegtuigbom werd op bijna 4 meter diep aangetroffen en bleek door de kleigrond uitzonderlijk goed geconserveerd te zijn. De gespoten letters en markeringen waren duidelijk leesbaar en de ontstekers (neus- en staartbuis) glommen. Nadat de explosieven waren gemeld en gecontroleerd door de EODD, kon het perceel worden opgeleverd. Het gevolg was dat de eigenaar op een veilige en verantwoorde manier, ruim binnen de verwachte tijd, kon starten met de geplande werkzaamheden.

‘ECG heeft er alles aan gedaan om de wens van de gemeente en grondeigenaar om de betreffende percelen snel te detecteren en te benaderen waarna de eigenaar spoedig zijn drainage in het perceel kon leggen en mais kon inplanten op de percelen. Zo heeft ECG kunnen opschalen in het project door van 1 benaderingsploeg naar 2 ploegen te gaan en konden ze door het uitvallen van een ander project een dag eerder beginnen. Als gemeente waren wij zeer content over de communicatie naar ons en de omgeving en de snelle aanpak van dit project. Ook werd het door ons zeer gewaardeerd dat de medewerkers van ECG ook de omgeving hebben geïnformeerd over de resultaten van de benadering.’, aldus dhr. M.C. de Jong, Senior technisch- en informatieadviseur Bodem, Water, Niet gesprongen explosieven & Ondergrond bij de Gemeente Enschede.

In opdracht van de Provincie Utrecht en het Rijksvastgoedbedrijf heeft ECG in samenwerking met BAAC (Bouwhistorie, Archeologie, Architectuur historie en Cultuurhistorie) opsporingswerkzaamheden onder archeologische begeleiding uitgevoerd op de voormalige vliegbasis Soesterberg. Terwijl ECG de verdachte locaties op het aantreffen van munitieartikelen benaderde en actief zocht naar Conventionele Explosieven (CE) concentreerden de medewerkers van BAAC zich op de archeologische waardevolle vondsten uit de benadering en het vastleggen daarvan. Op dinsdag 11 februari deden de conflictarcheologen van BAAC een buitengewoon bijzondere vondst.

Al weken werken ECG en BAAC op deze manier gezamenlijk op de voormalige vliegbasis Soesterberg. Bij het onderzoek zijn onder andere Duitse luchtafweerstellingen (Flak-Stellungen)  aangetroffen en zorgvuldig in kaart gebracht. Binnen het onderzoeksgebied zijn ook fundamenten van vooroorlogse gebouwen aangetroffen. Deze gebouwen werden tijdens de oorlog door de bezetter gesloopt voor de aanleg van Fliegerhorst Soesterberg, het Duitse vliegveld. Van de huizen bleven alleen de funderingen en enkele grote kuilen met bouwpuin en huisafval in de bodem achter. Tussen oude huisraad werd een bijzondere en buitengewoon goed geconserveerde zwarte uniformjas gevonden. De jas was ooit eigendom van een Nederlands sergeant-majoor van de Luchtvaartafdeling (LVA) die dienst deed op het vooroorlogse vliegveld. De jas dateert uit de jaren 20 of 30 van de vorige eeuw  en is nog voorzien van alle oud-Hollandse koperen ‘leeuwen knopen’ en twee chevrons (bijgenaamd bananenschillen). De Chevrons zitten onderaan de mouwen en zijn met goudkleurig koperdraad gestikt.

Afbeelding 1: Eén van de chevrons.

Afbeelding 2: Leeuwenknoop

BAAC heeft deze bijzondere vondst gedocumenteerd en afgevoerd voor verder onderzoek. De jas wordt geconserveerd zodat het behouden kan blijven en op een later tijdstip publiekelijk kan worden tentoongesteld. Aanvullend archiefonderzoek maakt het hopelijk mogelijk de jas toe te schrijven aan één bepaalde persoon.

Voor meer informatie over BAAC verwijzen wij u door naar:

www.baac.nl (archeologisch onderzoek)

In februari 2020 is Explosive Clearance Group gestart met de benaderingswerkzaamheden rondom de start- en landingsbaan op vliegveld Gilze Rijen in het kader van het project Vervangen Vliegtuigafreminstallatie van het Rijksvastgoedbedrijf.

Gilze Rijen, ooit een grote Fliegerhorst, is jarenlang het onderkomen geweest voor de zogeheten KG`s (Kampfgeschwaders: squadrons met bommenwerpers). Ook hebben jachtvliegtuigen en nachtjagers gretig gebruik gemaakt van het Brabantse vliegveld. Daarom is het vliegveld Gilze-Rijen meermaals het doelwit geweest van de geallieerden.

Fliegerhorst is de Duitse naam voor een grote luchtmachtbasis. De aanduiding is ontstaan voor de Tweede Wereldoorlog. Het was de aanduiding van een Duits militair vliegveld met de status van een zelfvoorzienend uitgebreid hoofdvliegveld.

Doordat het projectgebied verdacht is op het aantreffen van Conventionele Explosieven (CE) is er allereerst gestart met het uitvoeren van non-realtime detectie door Heijmans Bodem. Tijdens de detectie zijn er meerdere verdachte objecten gedetecteerd. En zo kon het gebeuren dat ECG, onder leiding van de senior OCE-deskundige Henk Kloosterboer, diverse verdachte objecten op het militaire vliegveld zijn benaderd. Gedurende de opsporingswerkzaamheden moesten de vliegbewegingen van de Koninklijke Luchtmacht ook nog eens ongehinderd door kunnen gaan. Een gecompliceerde opdracht, dat door de inspanning en nauwe samenwerking van Rijksvastgoedbedrijf met ECG succesvol is verlopen.

De benaderingen hebben geleid tot onder andere vondsten zoals metalen vliegstrips van de geallieerden, afval en munitieartikelen. Zo werden er 3 Britse Target Indicators (TI) van 250 lbs en ook een Amerikaanse 1000 lbs vliegtuigbom met een staart- en een neusbuis (ontsteking) aangetroffen. Alle alarmsignalen gingen echter af toen een Engelse 500 lbs brisantbom met een gevoelige ontsteker werd geïdentificeerd. Deze vliegtuigbom was gelegen op de meest ongunstige locatie op het vliegveld vanwege de vele omringende vitale kabels van Defensie.

Gevoelige ontsteker

De aangetroffen 500 lbs vliegtuigbom was uitgerust met een afgebroken staartpistool (mechanisme met een ontsteker), de No.37 met anti-demonteerinrichting. De ontstekingsinrichting werkt doordat een glazen ampul, door een draaiende impeller, wordt verpulverd waarna een chemische substantie vrijkomt en een celluloïde schijfje oplost. Zodra dit schijfje genoeg is aangetast kan een voorgespannen slagpinveer in een slaghoedje slaan waarmee de detonatie wordt ingeleid.

Gezamenlijk met de Rijksvastgoedbedrijf, de EODD, Defensie, diverse stakeholders en ECG is naar een zo efficiënt en veilig mogelijke oplossing gezocht. De aard van de aangetroffen munitieartikelen, de ligging tussen de vitale kabels van defensie, de geplande vliegbewegingen en het destijds aankomende evenement ‘Swift Blade’ zijn reden geweest om een passende en vlotte methode toe te passen. Deze oplossing bleek te liggen in een ‘Terp-constructie’. Een door ECG vaker ingezette beproefde methode.

Een Terp-constructie is een speciaal, op maat aangepaste bouwconstructie, waarin de EODD uiteindelijk extra beveiligd zijn werkzaamheden kan uitvoeren. Het is een constructie, die de bomscherven tegenhoudt en de ontstane luchtdruk op een gecontroleerde manier in een veilige richting leidt.

De bomruiming vond uiteindelijk plaats in het eerstvolgende weekend, omdat dan de minste vliegbewegingen op het vliegveld plaatsvonden. Vanaf vrijdag tot en met zondagochtend werd er driftig doorgewerkt om de beschermende Terp op te bouwen. Zoals afgesproken was alles keurig op tijd klaar en op zondagochtend konden de specialisten van de EODD in de beschermende constructie de ontstekingsinrichtingen succesvol veilig demonteren. Dit huzarenstukje werd door de militairen uitgevoerd met behulp van watersnijden. Tenslotte heeft de EODD de bomlichamen afgevoerd en gecontroleerd vernietigd op de Oirschotse Heide. Nadat iedereen weer weg was, heeft ECG de terp afgebroken en kon de Luchtmacht vanaf maandag weer haar baan gebruiken.

“Het totaalpakket aan werkzaamheden is naar volle tevredenheid van opdrachtgever het Rijksvastgoedbedrijf uitgevoerd”, aldus dhr. Kerkhoven projectleider van het Rijksvastgoedbedrijf.