Alsof Darth Vader uit de film Star Wars in de Gorcumse haven is geland. Het geluid van de ademautomaat van een duiker galmt over het water. Zijn collega op het dek van duikwerkschip Triton vraagt of alles in orde is, wanneer de duiker aanstalten maakt om in de diepte te verdwijnen.
De deskundigen van ECG (Explosive Clearance Group) speuren in opdracht van aannemer de Vries & van de Wiel de bodem van de Vluchthaven af. Noodzakelijk, want op de bodem kunnen nog explosieven uit de Tweede Wereldoorlog liggen. Daarom werd deze op voorhand in kaart gebracht met behulp van een sonarschip. Het leverde zeventien verdachte locaties op. Nadat is vastgesteld wat die voorwerpen zijn, begint de Vries & van de Wiel aan de enorme baggerklus.
Dat bedrijf is onderdeel van de DEME Group uit het Belgische Zwijndrecht, specialist op het gebied van baggerwerkzaamheden. Rijkswaterstaat heeft het ingehuurd om de klus te klaren. ,,Dit werk heeft de nodige voorbereiding gevraagd”, zegt Harro van der Plas, proces- en omgevingsmanager van de Vries & van de Wiel. ,,Eind 2015, begin 2016 zijn we daar al mee begonnen.”
Rijkswaterstaat wilde zelfs al eerder beginnen. ,,Maar de aanbesteding duurde langer, omdat het baggeren van de Vluchthaven uiteindelijk werd ondergebracht in een groter onderhoudscontract”, legt woordvoerder Anneke Heinecke uit. De Vluchthaven is al jaren op sommige plaatsen te ondiep voor de binnenvaart. ,,Maar de schippers kennen die plekken.”
Van der Plas staat op de oever nabij de aanlegsteiger voor de binnenvaart. Het duikwerkschip ligt er enkele meters vandaan. ,,Hier hoeven de duikers maar een relatief klein deel van de bodem te onderzoeken”, vertelt hij.
Aan de hand van een kaart laat hij zien hoe groot het deel precies is. Daarop staat een schematische afbeelding van de Vluchthaven. In het midden zijn meerdere tinten blauw te zien. Richting de oevers wordt het rood. In het deel waar watersportvereniging De Merwede haar steigers heeft, zijn louter tinten rood te zien. Dat deel wordt ook gebaggerd, maar hoort niet bij deze klus.
Ook ter hoogte van de steiger waar de binnenvaartschepen die gevaarlijke stoffen vervoeren voor anker gaan, is het roodgekleurd. De kaart is gemaakt bij aanvang van het werk, begin februari. Inmiddels is er al heel wat bagger van de bodem verdwenen. ,,Het geeft goed aan hoe omvangrijk deze klus is”, zegt Van der Plas.
Volgens Heinecke moet er zo’n 47.000 kubieke meter baggerspecie uit de haven worden gehaald. ,,De kosten van dit werk, inclusief het zoeken naar niet-ontplofte explosieven, zijn geschat op 750.000 euro. Een exact bedrag is niet te noemen omdat het deel uitmaakt van een groter project.” Ter hoogte van de Krinkelwinkel ligt het schip waarop een kraanmachinist de bagger uit het water haalt. ,,Dat gebeurt met uiterste precisie”, vertelt Van der Plas. ,,De kraanmachinist ziet via een beeldscherm in zijn kraan wat hij onder water doet. Niet letterlijk, maar schematisch. Dat zorgt ervoor dat hij tot op de centimeter nauwkeurig kan werken. Zo’n baggerklus lijkt gewoon een kwestie van scheppen, maar het is een kunst op zich en vraagt om vakmanschap.” De volle baggerschepen gaan naar een depot in het Hollands Diep.
Voordat de kraanmachinist met het baggerwerk kan beginnen, hebben de duikers dus eerst de bodem onderzocht. ,,Ze gebruiken daarvoor detectieapparatuur en bij grotere oppervlakten een raster dat ze laten afzinken. Zo kunnen ze vak voor vak onderzoeken. Ze werken aan de hand van GPS-coördinaten, waardoor de bodem letterlijk centimeter voor centimeter wordt afgezocht. Het zicht onder water is wisselend. Met name aan de kant is het water nog wel eens troebel.”
De duikers hebben inmiddels vastgesteld dat vijftien verdachte objecten geen bedreiging vormen. ,,Oude fietsen, ijzeren platen en een oude sluisdeur. Die lag in de hoek waar vroeger een sluisdeurendepot was. Dat lag onder water en bij het ruimen zijn ze er blijkbaar een vergeten.”
Het is tot nu toe de meest opmerkelijke vondst. Al is nog niet duidelijk wat de twee laatste objecten zijn. Die liggen midden in de vaargeul en worden pas in de loop van deze maand of volgende maand onderzocht door de duikers. Wanneer ook deze veilig blijken te zijn, kan het baggerwerk door en is de klus eind mei geklaard. ,,Mochten het wel explosieven zijn, ontstaat er een ander scenario”, vertelt Van der Plas. Een sluisdeur lag in de hoek waar vroeger een sluisdeurendepot was. Dat lag onder water en bij het ruimen zijn ze er blijkbaar een vergeten.
Dan moet de gemeente Gorinchem in actie komen. Die heeft wettelijk de plicht om de vondst melden bij de Explosieven Opruimingsdienst Defensie. Die specialisten bepalen vervolgens wat er moet gebeuren. ,,Daar zijn draaiboeken voor”, zegt een gemeentewoordvoerder.
De scheepvaart moet sowieso rekening houden met het baggerwerk in de Vluchthaven.
,,Schippers kunnen de haven niet zo maar binnenvaren”, legt Heinecke uit. ,,Wie er wil aanleggen, moet dat overleggen met onze mensen van het Regionaal Verkeerscentrum in Dordrecht. Via onze berichten aan de scheepvaart is ook bekend dat er in de Vluchthaven gewerkt wordt.”
Bovendien staat op de Punt aan de Merwede ook nog eens twee tekstborden dat de scheepvaart op de rivier waarschuwt voor de werkzaamheden.
Leden van watersportvereniging De Merwede moeten ook over het ‘werkterrein’ als zij hun haven willen verlaten. Van der Plas: ,,Zij melden zich vooraf en krijgen een seintje wanneer het veilig is om te passeren. Van vrijdagavond tot en met zondag ligt het baggerwerk stil, dus dan kunnen ze de haven vrij in- en uitvaren.
Op andere dagen moet dat in overleg, met het oog op de veiligheid. Onderling overleggen onze mensen ook steeds met elkaar. Dat is nodig om de veiligheid te waarborgen. Niet alleen van de duikers, maar van iedereen op het water.”
Bron: AD, 15-04-2018
